Ένα Χρονικό του Μάη του '68

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα Η Καθημερινή


Έχουν περάσει τέσσερις δεκαετίες από τον Μάη του 1968, όμως η Γαλλία ζει ακόμη με την κληρονομιά που άφησε ο ξεσηκωμός των φοιτητών και των εργατών

Επιμέλεια: Νίκος Ιτσινές
nitsines@kathimerini.gr

Αυτόν τον μήνα της άνοιξης είδε ολόκληρος ο κόσμος τους φοιτητές να κατεβαίνουν στους δρομους, να στήνουν οδοφράγματα και ν' απαιτούν από την συντηρητική μεταπολεμική κοινωνία να λαμβάνει υπόψη και τον δικό τους λόγο. Σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα στους φοιτητές προστέθηκαν οι εργάτες και οι καλλιτέχνες. Όλοι μαζί κατάφεραν να ακινητοποιήσουν ολόκληρο το κράτος και παραλίγο να ρίξουν την ίδια την κυβέρνηση.

Επρόκειτο για μία πολιτιστική, πολιτική και σεξουαλική επανάσταση, πολύ μπροστά από την εποχή της, που ακόμη και σήμερα προκαλεί παθιασμένες συζητήσεις, ενώ μία σειρά βιβλίων, ταινιών και ειδικών εκδόσεων στα περιοδικά σηματοδοτούν την τεσσαρακοστή επέτειο του Μάη του '68.

Ντόμινο εξεγέρσεων

Μετά τη Γαλλία το κύμα των φοιτητικών εξεγέρσεων εξαπλώθηκε γρήγορα σε όλο τον κόσμο. Από τις ΗΠΑ έως την κομμουνιστική Πράγα, το Βερολίνο, τη Ρώμη, τη Μαδρίτη, το Μεξικό και την Ιαπωνία, ένας άνεμος επανάστασης και διαμαρτυρίας για τον πόλεμο στο Βιετνάμ κυρίευσε τη νεολαία που διψούσε γι' αλλαγές.

Στη Γαλλία όμως, περίπου δέκα εκατομμύρια εργάτες ένωσαν τις δυνάμεις τους με τους φοιτητές ενάντι στο κατεστημένο, μετατρέποντας τα εργοστάσια σε αίθουσες διαλόγου. Στην κυριολεξία έφεραν τα πάνω κάτω σε μία κοινωνία, η οποία βίωσε μερικές σουρεαλιστικές εβδομάδες.

Ο Μάης του 1968 έγινε αμέσως μύθος και η εθνική κληρονομιά της χώρας. Εκατομμύρια άνθρωποι θυμούνται αυτόν τον μήνα, που παρέσυρε την συντηρητική Γαλλία σε μία περίοδο του σεξ, των ναρκωτικών και του ροκ εν ρολ, αλλάζοντας όλους τους κανόνες από την εκπαίδευση και τα δικαιώματα των γυναικών, έως τις σχέσεις των εργατών και των εργοδοτών, τη λογοκρισία στα ΜΜΕ και την τέχνη.

«Αυτές οι αλλαγές έγιναν και σε άλλες χώρες, αλλά χωρίς οδοφράγματα» επισημαίνει ο Γάλλος ιστορικός, Μισέλ Γινόκ. Ο ίδιος θεωρεί πως οι διαδηλώσεις κατά του συντηριτισμού του προέδρου της Γαλλίας, Σαρλ Ντε Γκολ ήταν μέρος μίας μακράς παράδοσης, που φθάνει πίσω στο παρελθόν εως και την επανάσταση του 1789. «Ήμαστε μία χώρα, η οποία βρίσκεται τα τελευταία 200 χρόνια σε μόνιμη αντιπαράθεση. Έχουμε την επανάσταση στον πολιτισμό μας», τόνισε ο Γάλλος ιστορικός.

Μεταπολεμικές κοινωνικές αλλαγές

Μετά το 1945, η Γαλλία βίωσε μία περίοδο συνεχούς ανάπτυξης και ριζικών κοινωνικών αλλαγών, καθώς ο μισός αγροτικός πληθυσμός μετακόμισε στις πόλεις ή στα μεγάλα αστικά κέντρα, ενώ τα παιδιά σπούδαζαν στα ελεύθερα και δωρεάν πανεπιστήμια.

Ο φοιτητικός πληθυσμός εκτοξεύθηκε στα ύψη, από τις 200.000 το 1950, έφτασε τις 850.000 το 1970.

Όμως, το 1968 η Γαλλία συνεχίζε να είναι μία «κλειστή, συντηρητική χώρα», από τις τάξεις του σχολείου μέχρι και τα εργοστάσια. Οι γυναίκες διώκονταν από την δουλειά εάν φορούσαν πατελόνια, ενώ απαιτούνταν συναίνεση του συζύγου, για ν' ανοίξουν τραπεζικό λογαριασμό. Επιπλέον, το αντισυλληπτικό χάπι ήταν σχεδον απαγορευμένο, η εκπαίδευση ήταν σκληρή και αυταρχική, η λογοκρισία κυριαρχούσε στα κρατικά ΜΜΕ, ενώ οι πληρωμένες διακοπές ήταν σπάνιες.


Οι φοιτητές ξεσηκώνονται

Όλα ξεκίνησαν στις αρχές του 1968 το πανεπιστήμιο του Ναντέρ, κοντά στο Παρίσι. Εκεί οι φοιτητές αρχικά ζήτησαν να επιτραπεί η επίσκεψη των αγορών στους κοιτώνες των κοριτσιών, αίτημα που απορρίφθηκε άμεσα. Πολύ γρήγορα όμως οι φοιτητές ξεκίνησαν να διαδηλώνουν κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, εξαναγκάζωντας την κυβέρνηση να κλείσει την πανεπιστημιούπολη στις 2 Μαΐου.

Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα οι διαδηλωτές προχώρησαν στην κατάληψη της Σορβόνης, το πανεπιστήμιο στο Latin Quater του Παρισιού, οχύρωσαν τα κτίρια, ενώ ξεκίνησαν τον πετροπόλεμο κατά των αστυνομικών.

Αρχηγός των εξεγερθέντων φοιτητών ήταν ένας Γερμανός φοιτητής, ο Ντανιέλ Κον Μπεντίτ. Γιος Εβραίων προσφύγων από την ναζιστική Γερμανία, ο «κόκκινος Μπένι», όπως ήταν το ψευδώνυμό του εξαιτίας των πολιτικών του πεποιθήσεων και των κόκκινων μαλλιών του, ηγείτο των φοιτητών μέχρι που απελάθηκε από τη χώρα.

Στα μέσα Μαΐου οι διαδηλώσεις είχαν μεταφερθεί σε όλους τους εργασιακούς χώρους της Γαλλίας, όπου κυριαρχούσε ο θυμός για τους χαμηλούς μισθούς και τις σκληρές εργασιακές πρακτικές. Μέσα σε λίγες ημέρες δέκα εκατομμύρια εργάτες κατέβηκαν σε γενική απεργία με αποτέλεσμα να παρατηρηθούν ελλείψεις σε καύσιμα και ψωμί.

Μέσα σ' ένα περιβάλλον που κυριαρχούσαν οι ολονύκτιες συζητήσεις και τα αναρχικά συνθήματα κατά του συστήματος - «Να είστε ρεαλιστές, απαιτείται το αδύνατο», «Να μην δουλεύετε ποτέ» - η Γαλλία έμοιαζε να βρίσκεται εν όψει μία νέας επανάστασης, κάτι που ανάγκασε τον Ντε Γκολ να πραγματοποιήσει σύσκεψη με τους στρατηγούς του σε μία βάση στη Γερμανία.

Στο τέλος του μήνα ωστόσο, άρχισαν να παρατηρούνται τα πρώτα προβλήματα στο μέτωπο των φοιτητών και των εργατών, καθώς η κυβέρνηση πέτυχε να συμφωνήσει με τους εργάτες, ενώ η κοινή γνώμη κουρασμένη πλέον στράφηκε κατά των φοιτητών και των βιαιοτήτων που διέπραξαν.

Η στροφή της κοινής γνώμης

Μάλιστα, στις 30 Μαΐου πραγματοποιήθηκε μεγάλη αντι-διαδήλωση στα Ηλίσια Πεδία, όπου μαζεύτηκαν χιλιάδες κόσμου φωνάζοντας «κάτω με την αναρχία». Στα μέσα Ιουνίου κατέρρευσε η κυβέρνηση, ενώ στις εκλογές που ακολούθησαν οι γκολικοί κέρδισαν μία άνετη νίκη.

Ωστόσο, ο παλαίμαχος στρατηγός ήταν ο μεγάλος χαμένος του Μάη του ΄68, καθώς μόλις ένα χρόνο μετά οι Γάλλοι καταψήφισαν τις σχεδιαζόμενες από τον Ντε Γκολ μεταρρυθμίσεις. Ο Γάλλος πρόεδρος θεώρησε ότι ο λαός του πλέον δεν τον ακολουθούσε και παραιτήθηκε.

«Οι αλλαγές δεν έγιναν εν μία νυκτί, πριν και μετά το Μάη του '68» υποστηρίζει ο ιστορικός Φιλίπ Αριέρ.

Όμως η γαλλική κοινωνία άλλαξε ριζικά κατά τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας, τόσο στο εκπαιδευτικό σύστημα, όσο στον εργασιακό χώρο και μέσα στα σπίτια.

Η κληρονομιά του Μάη του '68

Σάραντα χρόνια μετά, η Γαλλία δεν είναι ακόμη σίγουρη τι να κάνει με την κληρονομιά του Μάη του '68. «Η γαλλική κοινωνία είναι μπερδεμένη ανάμεσα στον θαυμασό και την αηδία» υπογραμμίζει ο κοινωνιολόγος Ζαν Πιερ Λε Γκοφ.

Για την πλειψηφία των Γάλλων - περίπου τα τρία τέταρτα των πολιτών σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα - θεωρεί πως η εξέγερση των φοιτητών είχε θετικό αντίκτυπο. Ωστόσο, από την Αριστερά ακούγεται η κριτική πως εξαιτίας του Μάη του ΄68 χάθηκε ο ατομικισμός και υποβοήθησε στην άνοδο του καπιταλισμού τη δεκαετία του 1980.

Παρόλα αυτά μία μικρή μερίδα της γαλλικής κοινωνίας παραμένει εχθρική στο πνεύμα του '68. Κατά τη διάρκεια των προεδρικών εκλογών το 2007, ο νυν πρόεδρος της Γαλλίας, Νικολά Σαρκοζί ξεκίνησε μία εκστρατεία κατά της ηθικής κατάπτωσης του Μάη του '68 κατηγορώντας τον για τα πάντα, από την εγκληματικότητα μέχρι την αποτυχία του εκπαιδευτικού συστήματος.

Ωστόσο, ο Κον Μπεντίτ στο βιβλίο του «Ξεχάστε το '68» τονίζει πως ο κόσμος έχει αλλάξει και καλεί τη Γαλλία να προχωρήσει προς το μέλλον. «Πριν από σαράντα χρόνια δεν είχαμε να φοβηθούμε την ανεργία, δεν υπήρχαν το AIDS, οι κλιματικές αλλγές και η παγκοσμιοποίηση». Δεν φοβόμασταν το μέλον. Μιλώντας συνεχώς για τον Μάη του '68 δεν μπορούμε ν' αποφύγουμε τα προ βλήματα του σήμερα», υπογραμμίζει ο «Κόκκινος Μπένι».


Πηγή: Εφημερίδα Η Καθημερινή, 29/4/08