Φέρνοντας την Ευρώπη πιο Κοντά στους Νέους Πολίτες

ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ EURO 2009 GR


Φέρνοντας την Ευρώπη πιο κοντά στους νέους πολίτες

«Δεν μπορεί κανείς να ερωτευθεί μια κοινή αγορά»

Ζακ Ντελόρ


Οι νέοι σήμερα δείχνουν ολοένα και λιγότερο ενδιαφέρον για τα δημόσια πράγματα, ενώ απομακρύνονται όλο και περισσότερο από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η Ευρώπη εμφανίζεται συχνά σαν κάτι το απόμακρο, το οποίο δεν καταλαβαίνουν. Κι όταν κάτι είναι απόμακρο και δεν το καταλαβαίνεις, έχεις συνήθως την τάση να το αρνείσαι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της τάσης απομάκρυνσης των νέων, αλλά και όλων των ευρωπαίων πολιτών, από τα δρώμενα στην Ευρώπη αποτελούν τα χαμηλά ποσοστά συμμετοχής στις εκλογές για την ανάδειξη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. Έτσι, μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση στον τομέα της νεολαίας είναι η εύρεση τρόπων προσέγγισης των νέων ώστε να μην νιώθουν αλλοτριωμένοι από το Ευρωπαϊκό γίγνεσθαι, καθώς και η επεξεργασία κινήτρων που θα ενισχύσουν την ενεργό συμμετοχή τους στην κατασκευή του ευρωπαϊκού οικοδομήματος του μέλλοντος.

Είναι γεγονός ότι για τον μέσο ευρωπαίο νέο, οι θεσμοί και οι διαδικασίες αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποτελούν έναν ακατανόητο γρίφο. Τούτο οδηγεί στη δημιουργία της αντίληψης ότι η Ευρώπη κατευθύνεται από έναν ελιτίστικο κύκλο ο οποίος – χρησιμοποιώντας έναν ερμητικό, γραφειοκρατικό, δυσνόητο κώδικα επικοινωνίας – στερεί από τους πολίτες την δυνατότητα επαρκούς κατανόησης και λειτουργικής αφομοίωσης, αλλά και δημιουργικής κριτικής, των αποφάσεων που λαμβάνει. Για να έρθουν οι νέοι, αλλά και όλοι οι ευρωπαίοι πολίτες πλησιέστερα στην Ευρώπη, χρειάζεται πρώτα απ’ όλα να ενημερωθούν για το ποιος κάνει τι στην Ένωση, έτσι ώστε να διαισθανθούν πόσο αυτό όντως αφορά την καθημερινή ζωή τους. Προς την κατεύθυνση αυτή χρειάζεται να ληφθούν ουσιαστικά μέτρα βελτίωσης της πρόσβασης των νέων στη δημόσια πληροφόρηση (σε εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο) πολλαπλασιάζοντας τις εκστρατείες ενημέρωσης – μέσω του Τύπου, του ραδιοφώνου και της τηλεόρασης – και δημιουργώντας αποκεντρωμένα δίκτυα πληροφόρησης και αμφίδρομης επικοινωνίας, με την μέγιστη δυνατή αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει το διαδίκτυο. Σ’ αυτό το σημείο αξίζει να σημειώσουμε, ότι η θεσμοθέτηση της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Νεολαίας αποτελεί μια ιδιαίτερα θετική εξέλιξη διότι αναβαθμίζει σημαντικά το επίπεδο επικοινωνίας – διαλόγου με τους νέους.

Δεν πρόκειται όμως αποκλειστικά για ένα πρόβλημα επικοινωνίας, αλλά και για πρόβλημα ουσίας. Έτσι, για να έρθουν οι νέοι πιο κοντά στην Ευρώπη είναι επιπλέον απαραίτητη, αφενός, η διεύρυνση της προσβασιμότητας των δημόσιων συζητήσεων –με την εγκαθίδρυση, σε τοπικό, εθνικό και ευρωπαϊκό επίπεδο, μόνιμων διαδικασιών ανοιχτού διαλόγου και οργανωμένης διαβούλευσης μαζί τους – και, αφ’ ετέρου, η ενίσχυση της εμπλοκής τους στην ίδια την υπερεθνική διαδικασία λήψης των αποφάσεων. Κι αυτό διότι, όσο περισσότερο οι νέοι καθίστανται συνυπεύθυνοι στη χάραξη πολιτικής για τα θέματα που τους αφορούν, τόσο περισσότερο επιθυμούν να συμμετέχουν στις ευρωπαϊκές διαδικασίες, με αποτέλεσμα να ταυτίζονται με τις αποφάσεις και τους θεσμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η ταύτιση όμως των νέων με την Ευρώπη εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από το κατά πόσο νιώθουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση απαντά στα προβλήματα που τους αφορούν. Για τον λόγο αυτόν, η Ένωση οφείλει να δώσει ιδιαίτερη βαρύτητα στα καίρια ζητήματα που απασχολούν τη νεολαία, διαμορφώνοντας ορατές και αποτελεσματικές πολιτικές για θέματα όπως η απασχόληση και η κοινωνική ένταξη, η εκπαίδευση και κατάρτιση, η κινητικότητα, το περιβάλλον, η φτώχεια, ο κοινωνικός αποκλεισμός, οι προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης, κτλ. Προς την κατεύθυνση αυτή έχει ήδη γίνει ένα σημαντικό βήμα με την υιοθέτηση του Ευρωπαϊκού Συμφώνου για τη Νεολαία με το οποίο, για πρώτη φορά, καθορίστηκαν κοινοί άξονες δράσης για όλα τα κράτη-μέλη σε πεδία αιχμής της ευρωπαϊκής πολιτικής.

Ωστόσο, το ζήτημα που αποτελεί τη σημαντικότερη πρόκληση για την Ευρώπη είναι η ανάδειξη μιας νέας και ξεκάθαρης στόχευσης πάνω σε αυτό που θα ονομάζαμε «ευρωπαϊκή ταυτότητα». Όπως συχνά δείχνει το ευρωβαρόμετρο μόνο ένα μικρό ποσοστό νέων ευρωπαίων ταυτίζονται με την Ευρώπη. Στην πράξη, οι περισσότεροι ιεραρχούν υψηλότερα την εθνική τους ταυτότητα και η σχέση τους με την Ευρώπη συνδέεται μόνο μέσω των ωφελημάτων που αποκομίζει η χώρα τους από την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Όμως, η ουσία της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης συνδέεται με τη δημιουργία μιας Ευρώπης με την οποία οι άνθρωποι να μπορούν να ταυτισθούν συναισθηματικά – και όχι μόνον θεσμικά, οικονομικά, εν τέλει εργαλειακά και περιστασιακά. Με άλλα λόγια, για να εξασφαλιστεί ότι οι νέοι θα έρθουν κοντά στην Ευρώπη πρέπει πρώτα να αναδειχθεί μια κοινή ευρωπαϊκή ταυτότητα ικανή να τους συγκινήσει και να τους εμπνεύσει. Η θεσμοθέτηση της Ευρωπαϊκής Συνταγματικής Συνθήκης είχε συλληφθεί αρχικά ως ένα σημαντικό βήμα στην κατεύθυνση αυτή. Πράγματι, τέτοιες πρωτοβουλίες, στο βαθμό που θα κατόρθωναν να δημιουργήσουν έναν ευρωπαϊκό «δήμο» (δηλαδή έναν πληθυσμό που να αισθάνεται ενιαίος) και να συμβάλλουν στην οικοδόμηση μιας κοινής ευρωπαϊκής ταύτισης βασισμένης, όχι φυσικά στην κατάργηση της πολιτιστικής διαφοράς και της ευρωπαϊκής κοινωνικής ποικιλομορφίας, αλλά στις θεμελιώδεις αρχές που μοιράζονται οι λαοί της Ευρώπης (δημοκρατία, ανθρώπινα δικαιώματα, κλπ.), θα αποτελούσαν σημαντικούς σταθμούς στην πορεία της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Γι’ αυτό και τα προβλήματα που ανέκυψαν στην διαδικασία επικύρωσής της συνταγματικής συνθήκης, οφείλουν να μας προβληματίσουν σοβαρά. Καθιστούν ολοφάνερο ότι για να προωθηθεί περαιτέρω η ευρωπαϊκή ταυτότητα χρειάζεται να γνωρίσουμε καλύτερα τις παραμέτρους που την προσδιορίζουν, όχι μόνο στο επικοινωνιακό, οικονομικό και θεσμικό επίπεδο, αλλά και στο επίπεδο των συναισθηματικών δεσμών. Γεγονός που πρωτίστως επιβάλλει την επένδυση της Ευρώπης στο σχετικό πεδίο έρευνας, που καλύπτει έναν ταχύτατα αναπτυσσόμενο χώρο, από την νευροψυχολογία ως την κοινωνιολογία των συγκινήσεων. Επιβάλλει επίσης την εμβάθυνση και διεύρυνση όλων εκείνων των προγραμμάτων και δράσεων που συμβάλλουν στην άμεση επαφή και διασύνδεση της βιωμένης εμπειρίας νέων από όλη την Ευρώπη στο πλαίσιο εκπαιδευτικών, εθελοντικών, και άλλων δραστηριοτήτων και ανταλλαγών (π.χ. πρόγραμμα Erasmus, Ευρωπαϊκή Εθελοντική Υπηρεσία, ανταλλαγές νέων, κλπ.)


Ντόρα Γιαννάκη

Πολιτικός Επιστήμονας, Εμπειρογνώμων σε θέματα Νεολαίας


Πηγή: EURO 2009 GR (http://euro2009-gr.blogspot.com/2009/03/blog-post_04.html)