Νεολαία: Ο Αστάθμητος Παράγοντας; Ένα χρήσιμο εργαλείο για την ερμηνεία της συμπεριφοράς των νέων

Ένα ιδιαίτερα επίκαιρο βιβλίο (για την κατανόηση και των πρόσφατων γεγονότων), στο οποίο έχουμε αναφερθεί ξανά στο παρελθόν στην Youthtopia, είναι το Νεολαία: Ο Αστάθμητος Παράγοντας;, των εκδόσεων Πολύτροπον.

Το βιβλίο αποτελείται από 13 κεφάλαια. Σύμφωνα με τους επιμελητές της έκδοσης, «...τα δύο πρώτα κεφάλαια…οροθετούν τη ‘νεολαία’ ως έννοια και ως πραγματικότητα στη μεταβαλλόμενη ιστορική συγκυρία….Στο τέταρτο κεφάλαιο αποτυπώνεται το κοινωνικό-δημογραφικό προφίλ της ελληνικής νεολαίας, ενώ στο πέμπτο η σχέση με τα ΜΜΕ και την τεχνολογία. Τα επόμενα κεφάλαια εξετάζουν και ερμηνεύουν διαφορετικές το καθένα πλευρές της εμπειρίας των νέων όπως προκύπτουν από τη διερεύνηση των στάσεων τους, τον ίδιο τους τον λόγο και τη σύνθεση ευρύτερων αναπαραστατικών δικτύων που υποφώσκουν σε αυτόν. Έτσι διερευνώνται η δημόσια και η προσωπική θεματολογία και οι κοινωνικές αξίες των νέων (κεφ.6), η θρησκευτικότητα των νέων και οι συναφείς πρακτικές τους (κεφ.7), οι προσδοκίες τους για το μέλλον (κεφ.8), οι διαπροσωπικές τους σχέσεις και το κοινωνικό κεφάλαιο (κεφ.9), η εμπιστοσύνη στους θεσμούς, η κοινωνική συμμετοχή και η διάθεση για συναφείς δραστηριότητες, όπως ο εθελοντισμός (κεφ.10), οι στάσεις απέναντι στην πολιτική (κεφ.11), οι εθνικές ταυτίσεις και η αίσθηση της ελληνικότητας (κεφ.12), καθώς και η σχέση του ευρωπαϊκού προσανατολισμού με την εθνική ταυτότητα (κεφ.13)».


Παρακάτω μπορείτε να διαβάσετε μία βιβλιοκριτική του Δημήτρη Παπανικολάου για το εν λόγω βιβλίο, η οποία δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ στις 15/11/08.


Η Απρόβλεπτη Ελληνική Νεολαία του 21ου αιώνα

Γιατί κάθε συζήτηση για τη σύγχρονη νεολαία, και διεθνώς και στην Ελλάδα, να είναι καταδικασμένη να γυρίζει στη δεκαετία του ΄60; Ίσως επειδή, όπως παρατηρούν οι συγγραφείς του τόμου Νεολαία:Ο αστάθμητος παράγοντας;, η δεκαετία του ΄60 δεν είναι απλώς η στιγμή που «η νεότητα έρχεται στο προσκήνιο», αλλά αποτελεί την κορύφωση μιας διαδικασίας που δημιουργεί τη νεολαία ως κατηγορία. Εξηγούν: «Η νεανική ιδιότητα και η ίδια η έννοια της νεολαίας δεν είναι φαινόμενα υπεριστορικά, αλλά αναδύονται στη σημερινή τους μορφή και εδραιώνονται στη Δύση από τα τέλη του 19ου αιώνα και μετά». Στον 20ό αιώνα η νεότητα αρχίζει να αντιμετωπίζεται ως προθάλαμος της πλήρους ενηλικίωσης και έκφραση του «πνεύματος της εποχής».

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η διεύρυνση του πανεπιστημίου, τα νέα μέσα επικοινωνίας, η «νεολατρική καταναλωτική μηχανή» βοηθούν να δημιουργηθεί η κατηγορία της νεολαίας που ξέρουμε, η ικανή να εγείρει «ηθικό πανικό», αλλά, έπειτα, και πολιτική ελπίδα και επαναστατική δυναμική. Στη σημερινή όμως κοινωνία του ύστερου καπιταλισμού δεν υπάρχει πια μια συνεκτική ταυτότητα νεολαίας.

Εδώ είναι το πρόβλημα: πώς μπορεί να ξεφύγει κανείς από σχήματα και προσδοκίες που δημιουργήθηκαν στη δεκαετία του ΄60 και να προσπαθήσει να δει τι πιστεύει, πώς αναπαριστά τον εαυτό της, τι προσδοκά η νεολαία σήμερα, χωρίς να τη συγκρίνει με το παρελθόν;

Τα πορίσματα της πολυετούς αυτής έρευνας περιγράφουν ως εξής τη σύγχρονη ελληνική νεολαία: η πλειονότητα των νέων στην Ελλάδα σήμερα επιμένει ταυτόχρονα στη συνύπαρξη με φίλους, αλλά και αισθάνεται αποξενωμένη• χρησιμοποιεί τις νέες τεχνολογίες, αλλά επιμένει και σε παραδοσιακές συγκεντρώσεις• βλέπει τηλεόραση χωρίς να την πολυεμπιστεύεται• προσδοκά ρίσκο και εξασφάλιση μαζί• δεν πολυενδιαφέρεται για τη θρησκεία, δεν εμπιστεύεται τους θεσμούς αλλά πιστεύει στο έθνος ως αξία• εναλλάσσει προοδευτικό και συντηρητικό πνεύμα• και συνδυάζει την «προσωπική απογοήτευση και την αδράνεια αφενός, με τη συλλογική εκδραμάτιση και τη συγκρουσιακή προδιάθεση και συμπεριφορά αφετέρου». Σχεδόν έκπληκτοι, οι μελετητές καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι «οι νέοι στην Ελλάδα σήμερα είναι ταυτοχρόνως κορεσμένοι και στερημένοι. Είναι ίσως αυτός ακριβώς ο συνδυασμός που τους υποχρεώνει να τελούν εν αδρανεία και επί ποδός μαζί, καθιστώντας τους έτσι αστάθμητο παράγοντα του δημόσιου βίου. Στις ημέρες μας, πιθανώς το κοινωνικό διαπιστευτήριο της νεολαίας να είναι η αστάθμητη δράση της και όχι η στερεοτυπική ιδιότητά της ως “δύναμης αλλαγής” και ανανέωσης».

Νεολαία: Ο Αστάθμητος Παράγοντας;
Επιμέλεια: Νίκος Δεμερτζής, Γιάννης Σταυρακάκης
Εκδόσεις Πολύτροπον, Αθήνα 2008, σελ. 256.


Πηγές
-Νεολαία: Ο Αστάθμητος Παράγοντας;, Ν. Δεμερτζής-Γ. Σταυρακάκης (επιμ.), Εκδόσεις Πολύτροπον, Αθήνα: 2008.
- Εφημερίδα ΤΑ ΝΕΑ: http://www.tanea.gr/default.asp?pid=30&ct=19&artid=1409405